Xin đừng trách đa đa...

Kim Huê

 

Nhạc sĩ Võ Đông Điền và ca sĩ Quang Linh

“Tôi đã trở về thăm mảnh đất Bình Dương thân yêu. Bên dòng sông xanh mang theo tuổi thơ hoa bướm và cả tuổi thanh xuân chôn kín những nỗi buồn.

Tình yêu đến với tôi như những cánh lục bình mang đầy hoa tím trôi lênh đênh, dập dìu trên sóng nước buổi hoàng hôn...Rồi tôi ra đi, hành trang tôi mang theo là những mảnh vở của trái tim chất chứa nhiều kỷ niệm của quê hương..”

Tôi đến viếng thăm Hội VHNT tỉnh Bình Dương nằm đối diện bên dòng sông Sài Gòn vào những ngày cuối năm. Những ngày mùa đông khí hậu Bình Dương thật ấm áp. Những cơn gió từ dòng sông thổi vào mát rượi và làm rung động, xao xuyến những hàng cây trồng dọc ven bờ. Bình Dương thay đổi nhiều quá! Và khi tôi trở  về, tôi đã trở thành người lạ .

Tôi xuất hiện bất ngờ khiến anh Võ Đông Điền ngỡ ngàng. Anh buông tờ báo xuống, khuôn mặt rạng rỡ nụ cười. Giọng nói miền Nam, quen thuộc, ấm áp của anh rót vào tai tôi: “Em về hồi nào vậy?”. Tôi đáp: “Tối thứ sáu vừa qua. Anh vẫn như xưa, không già đi và không bao giờ thay đổi.” Anh hỏi tiếp: “Chừng nào em đi? Em có ở lại ăn Tết với tụi anh không?”. Tôi cười cười đáp: “Em chỉ có 2 tuần nghỉ phép thôi! Em sẽ đi sau Noel.” Anh lại hỏi: “Sao em đi sớm vậy?”. Giọng nói anh cảm động và rất vui. Tôi cũng mừng rỡ khi gặp anh và nhiều văn nghệ sĩ như anh Nguyễn Tiến Đường, anh Nguyễn Công Dinh, anh Nguyễn Hiếu Học, nhạc sĩ Phan Hữu Lý , chị Phan Hai, anh Thăng Long ... Tất cả các anh chị là những người bạn tâm giao của tôi hơn 30 năm. Tôi vẫn còn giữ mãi những ấn tượng tốt đẹp về các văn nghệ sĩ đã cùng tôi chia sẻ vui buồn trong những ngày tháng long đong đầy khổ hạnh.

Nhạc sĩ Võ Đông Điền vẫn như xưa dù chúng tôi xa nhau hơn 20 năm. Anh và tôi dạy chung một trường. Anh là giảng viên dạy môn Âm nhạc, còn tôi dạy môn Ngữ văn ở Trường Sư Phạm Sông Bé. Anh giản dị, hiền hậu, ít nói. Trên khuôn mặt thầm lặng của anh chỉ có đôi mắt trầm tư, buồn buồn, đa cảm như ẩn chứa một vùng trời mênh mông của cây trái, sông nước Bình Dương. Đôi mắt đó như nói với tôi tất cả những giai điệu mà anh đã gởi vào trong từng ca khúc. Tôi ra đi âm thầm và trở về cũng âm thầm, không ồn ào. Tôi như một chiếc bóng lặng lẽ đến và lặng lẽ ra đi. Bạn bè cũ gặp lại nói rằng tôi vẫn giản dị, mộc mạc như ngày xưa.  

Sau hơn 20 năm, tôi chỉ gặp nhạc sĩ Võ Đông Điền chỉ có hai lần. Lần đầu tiên năm 2001, tôi gặp anh trong Phòng Văn nghệ và ôm vai anh trong một phút để nói vài lời từ biệt. Tôi thoáng thấy đôi mắt anh ngỡ ngàng, vui vui rồi hình như lắng đọng lại đó một câu hỏi: Ai vậy cà? Vì anh đang tham dự một cuộc họp nên tôi lặng lẽ ra về. Tôi nghĩ bụng, chắc anh không còn nhận ra tôi !?

Đây là lần thứ nhì, tôi gặp lại anh. Hai anh em ngồi kể chuyện cho nhau nghe những kỷ niệm xưa. Anh rất ít nói, ai nói gì anh chỉ lắng nghe và cười. Tôi kể cho anh nghe những ngày sống xa quê hương. Mỗi khi nghe ai hát bài “Quê Hương” tôi lại nhớ nhạc sĩ Giáp Văn Thạch và người bạn gái của tôi (người yêu anh, cũng là một cô giáo dạy Văn). Khi nghe ai hát bài hát “Tiếng hát chim đa đa, Xin đừng trách đa đa” tôi lại nhớ đến Võ Đông Điền.

 Anh sáng tác hơn 100 ca khúc dành cho người lớn và trẻ em. Anh say mê tân nhạc nhưng cũng rất thích cổ nhạc, nên cũng dành thời gian viết hơn 40 bài ca cổ và in thành tập ca cổ Bình Dương mùa trái chín, được giới mộ điệu cải lương rất yêu thích. Những năm trước đây, khi Hãng phim Truyền hình Bình Dương còn hoạt động, anh vẫn thường viết nhiều ca khúc cho phim như bài hát: “Ký Ức Một Miền Quê”, “Xuân Trên Đồi Bằng Lăng”, “Bóng Mát Cuộc Đời”, “Em Tôi”, “Bến Mơ”... Tất cả những ca khúc của anh ngân nga như những bài ca dao, dân ca đưa chúng ta trở về quê hương Việt Nam yêu dấu trong vòng tay của mẹ hiền, bên chiếc võng đong đưa lời ru ngọt ngào, êm đềm của mẹ, trong cánh diều bay vun vút trời xanh, trong cánh hoa bằng lăng tím ngát, hay bên dòng sông muôn đời hiền hoà có dòng nước trôi xuôi, có con đò đưa khách sang sông. Và chúng ta có thể tìm trong những ca khúc của anh tình yêu quê hương đất nước, tình yêu con người nở hoa bất tận. Đặc biệt, tình yêu đôi lứa là đề tài thật lãng mạn, thật đẹp và thơ mộng luôn ẩn hiện trong suốt những dòng nhạc sâu lắng dịu dàng và tha thiết của anh, như bài hát “Bất Chợt Ta Nhìn Nhau”:

“Bất chợt em nhìn anh, lắng nghe từng kỷ niệm. Bất chợt anh nhìn em, nhớ những ngày xa xưa. Ta quen nhau, ta yêu nhau, ta xa nhau chẳng nhớ độ nào. Dòng sông xanh đã trôi đi theo tháng năm âm thầm sóng vỗ. Tuổi ngây thơ đã trôi đi theo ước mơ, có chăng là nỗi nhớ, nhớ...”

Giai điệu của nhạc biến hoá tài tình ở đoạn cuối phần một của từ “nhớ...” Từ điệu Slow Surt, nốt La kéo dài đến Đô thăng, chuyển tiếp đến Rê và cao vút, ngân nga đến Mi...(Tacet), thể hiện nỗi nhớ nhung dâng trào, da diết…

Tình yêu đó đã trở thành dĩ vãng xa xôi, có chăng chỉ còn là kỷ niệm không bao giờ tìm lại được. Em yêu ơi! Dòng đời đầy ghềnh thác, biết bao nhiêu chông gai, cay đắng, lỡ làng. Ngỡ rằng tình xưa như một giấc mơ nhưng tôi đã gặp lại em, ánh mắt xưa ngập tràn bao nhung nhớ, và trái tim người nhạc sĩ đã thổn thức:“ ...Tình yêu xưa ngỡ phôi phai như giấc mơ, cung đàn đã lỡ. Đập gương xưa có thấy đâu trong bóng gương...vỡ tan, lỡ làng...Tình cờ gặp nhau đây, tưởng rằng phôi phai, bâng khuâng người em gái....” Và niềm hối tiếc sâu xa đã tràn ngập trong tâm hồn người nhạc sĩ đa tình. Anh viết: “Sao không như ngày ấy, ngày em tròn hai mươi tuổi. Sao không như ngày ấy, để anh mãi còn đôi mươi”. Ai cũng có tình yêu và trong mỗi chúng ta ai cũng có những mối tình dang dở. Do đó, bài hát làm rung động người nghe vì nó đã khái quát được những cuộc tình thơ ngây, lãng mạn, nhưng cuối cùng phải chia ly, đầy nuối tiếc.

Trong DVD “Quê hương những khúc tình ca” của anh có 12 ca khúc, phần lớn là những ca khúc được nhiều người biết đến như “ Tiếng Hát Chim Đa Đa, Xin Đừng Trách Đa Đa, Bất Chợt Ta Nhìn Nhau, Em Tôi...” với giọng ca truyền cảm, ngọt ngào của ca sĩ Quang Linh. Có thể nói, Quang Linh là ca sĩ đã thể hiện rất thành công các ca khúc của Nhạc sĩ Võ Đông Điền. Bài hát Tiếng Hát Chim Đa Đa anh viết từ năm 1993, đã được nhiều ca sĩ trong và ngoài tỉnh thể hiện nhưng không gây được tiếng vang lớn, nhưng đến khi nó được Nhạc sĩ Vi Nhật Tảo hòa âm, phối khí và ca sĩ Quang Linh thể hiện thì bài hát này đã được bầu chọn là ca khúc được nhiều người yêu thích nhất trong năm 1999 của Làn Sóng Xanh. Không chỉ dừng lại ở đó, nhiều ca khúc tiếp theo của Võ Đông Điền cũng đã được Quang Linh thể hiện khá thành công như: Xin Đừng Trách Đa Đa, Em Tôi, Những Cánh Diều Quê Hương, Đêm Giao Thừa Nghe Một Khúc Dân Ca, Trường Xưa Kỷ Niệm, Gió Đưa Ngan Ngát Hương Dừa…

Nhạc sĩ Võ Đông Điền và nhạc sĩ Giáp Văn Thạch đều sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Bình Dương, nên tình yêu của các anh dành cho mảnh đất này rất sâu đậm. Trong tuyển tập nhạc mà Nhạc sĩ Võ Đông Điền ký tặng cho tôi do Nhà xuất bản Trẻ Tp.HCM ấn hành có tất cả 40 ca khúc thì đã có đến bốn bài hát mang tên Bình Dương: Người Đẹp Bình Dương, Bình Dương Hương Sắc Dịu Dàng, Bình Dương Một Khúc Tình Quê, Trăng Bình Dương. Và trong DVD Quê hương những khúc tình ca có 12 ca khúc thì đã có 3 bài hát mang tên Bình Dương. Ngay cả trong những bài hát khác, dù không đặt tựa đề là Bình Dương, nhưng lời ca cũng thấp thoáng trong ấy cái hình bóng của đất và người Bình Dương, như bài hát “Miền Đất Tôi Yêu”, trong đó có đoạn: “Tôi yêu Bình Dương, chẳng biết yêu thuở nào. Tôi yêu Bình Dương, yêu từng góc phố không tên. Một dòng sông mênh mông sông nước. Một con đò đưa khách sang sông...”.

Trong hàng trăm ca khúc anh viết, hai bài hát Tiếng Hát Chim Đa Đa và Xin Đừng Trách Đa Đa đã gây được tiếng vang lớn ở trong và ngoài nước. Bài hát như một huyền sử về một loài chim xuất hiện trong dòng văn học, ca dao, dân ca Việt Nam. Một loài chim ít ai biết đến. Tôi chưa bao giờ thấy và biết đến con chim Đa Đa, cho dù, tôi đã sống cả tuổi thơ b

ên dòng sông Sài Gòn tỉnh Bình Dương. Con chim Đa Đa chỉ có trong ca dao, dân ca miền Nam mà tôi thường nghe mẹ tôi hát từ thuở ấu thơ: “Chim Đa Đa đậu nhánh Đa Đa. Chồng gần sao không lấy mà đi lấy chồng xa. Mai sau cha yếu mẹ già. Chén cơm đôi đũa, bộ kỷ trà ai dưng”... Nhạc sĩ Võ Đông Điền đang gởi gắm tâm tư và trái tim cho ai? Nếu bài hát chỉ nói về tình yêu trai gái trong luỹ tre làng thì nó không có giá trị phổ quát, gây ấn tượng sâu đậm cho những người xa xứ có thân phận lạc loài. Nó cũng chỉ làm một trong những bài hát đơn giản nói về tình yêu đôi lứa mà tôi sẽ quên nhanh như bao nhiêu bài hát khác. Tôi là người đã bỏ xứ ra đi khi tuổi còn xuân, lứa tuổi cần tình yêu và đang yêu. Nhưng tôi đã không còn dám yêu ai. Tôi rời khỏi Việt Nam và lấy chồng xứ lạ. Tôi là một trong những người thấm thía và thấu hiểu sâu sắc bài ca anh viết. Nhưng cho đến nay, tôi cũng không thể nào hiểu được người con gái nào đi vào hồn anh sâu lắng đã khiến những nốt nhạc kia chơi vơi, buồn bả và xót xa: “Rồi con chim đa đa ngẩn ngơ đứng trông về chốn xa. Còn âm vang câu ca ngày em bước chân đi theo chồng...Nhìn mây trôi mênh mông nơi quê chồng em còn buồn không?..”. Câu hát vừa hờn trách vừa dịu dàng và đầy lòng vị tha. Anh hỏi người con gái anh yêu rằng em lấy chồng nơi quê người em còn buồn như xưa hay em đang vui duyên mới trong số phận ly hương? Câu hỏi như xoáy vào tâm hồn những ai rời bỏ quê hương để lấy chồng xa xứ. Anh trách sao người con gái vô tình và tại sao không lấy chồng gần mà lại lấy chồng xa, để “chim bay biển Bắc, anh tìm biển Nam”. Và anh lại trách vì sao tình đôi ta phải chia lìa “...Ai làm. Ai làm cho giọt mưa tuôn. Ướt con bướm vàng khi đậu nhánh mù u. Chim chuyền nhành ớt, nhành dâu, lấy chồng xa xứ biết đâu mà tìm..” Giọt mưa sa hay nước mắt của người con gái rời khỏi quê hương đã làm ướt đôi cánh của con bướm vàng đậu nhánh mù u. Nội dung lời ca đơn giản, mộc mạc, gần gũi nhưng đã mang lại một niềm xúc cảm vô biên đối với những người con gái phải lấy chồng xa xứ, nghe như một bài ca dao, một bài dân ca mang âm điệu u buồn quyến rũ, ru ta vào cõi bềnh bồng của những mối tình câm lặng, tan vỡ, ngập tràn hoài niệm và đầy tính nhân văn.

Lời hát sau cùng đã lập lại tựa đề bài hát chan chứa tình người “Xin em đừng trách Đa Đa, xin em đừng trách Đa Đa...”. Đó là những lời an ủi, vỗ về hay chia sẻ, cảm thông “Ai ơi, xin đừng trách người đi !... Nhạc sĩ Võ Đông Điền đã viết bài hát này cho ai thế nhỉ? Cho một người tình? Một cô bé hàng xóm đã có tuổi thơ và một thời hoa mộng bên lũy tre làng hay một bóng hồng nào mà anh đã thầm yêu, trộm nhớ? Con chim Đa Đa chỉ là một huyền sử. Có chăng nó chỉ tượng trưng cho mối tình bí ẩn và huyền hoặc mà người nhạc sĩ đa tình đã chôn sâu vào tận đáy lòng. 

K.H